چرا تعداد خرک ها از 12 به 9 تغییر کرد؟ 

اکثر ساز هایی که به ایران آورده می شد 12 خرک بود و پس از گذشت زمان نیاز به تعمیر داشت و کم کم کوچکتر می شود و مجبور بودند 11 خرک بر روی صفحه قرار دهند و گاه به 10 یا 9 خرک هم می رسید. اما اصولا ابعاد و تعداد خرک ها در سنتور علمی نبود و با مقدار تحمل کششی سیم های فلزی مطابقت نداشت. 

امروزه هم هنوز قادر به استفاده از سیم فلزی داخلی برای سنتور نیستیم و سیم ساز، در ایران تولید نمی شود و از سیم های وارداتی استفاده می کنیم. سیم هایی که عمدتا ضخامت 0.40 میلیمتر دارند یا سنتورهایی به سبک ورزنده یا قدیمی تر که ضخامت 0.45 داشته اند. ایجاد صدای خوب و مطلوب شرقی، در سنتور های 12 خرک هم کار مشکلی بود؛ تا جایی که کم کم 10 و 9 خرک عمومیت پیدا کرد. البته اساتیدی چون استاد شجریان بر روی 10 خرک تاکید دارند. از ابتکاراتی که انجام دادید ، بگویید. 
یکی از مشکلاتی که همیشه با آن روبرو بودیم باز شدن چسب سنتور در مناطق مرطوب و اقلیم های مختلف بود. قبلا برای ساختن سنتور از سریشوم های حیوانی استفاده می شد که البته بدترین چسب دنیا محسوب می شود. مشکلات سریشوم حیوانی این است که موریانه آن را می خورد و رطوبت بر آن تاثیر می گذارد و حرارت بیش از حد موجب باز شدن آن می شود. 

من از چسب های رزین دار مثل رزین فرمالدئید استفاده می کنم و آن را در دمای 180 درجه سانتیگراد و فشار 5 الی 15 تن می چسبانم. از دیگر مشکلات ساز های قدیمی سیستم پل گذاری آن بوده است و دیگری اندازه غیر علمی آن است. از آن جا که سیم استاندارد سازهای ایرانی نداریم و از سیم های وارداتی استفاده می کنیم اساسا این سیم ها تا حد 10 سانتی متر کوچکتر از اندازه علمی روی ساز قرار می گیرند و مرتبا کوک خالی می کنند. 

سیم 0.40 بسیار حساس است و در سازهای بزرگ مقاومت کششی لازم را ندارد.کوچک کردن ساز تا حد ممکن باعث می شود تا کوک ساز بهتر بماند و دوام سنتور بیشتر شود. من ابعاد سنتورهای ناظمی را که 36×27×90 بوده است به 35×28×92 تغییر داده ام و دوام و صدای بهتری را از ساز گرفته ام. تا جایی که ساز های من در طول سال، بیش از 3 الی 4 بار نیاز به کوک کردن ندارند. اخیرا هم تلاشم بر این بوده تا به جای سیم های قرمز از سیم های فولادی سفید استفاده کنم. 

از دیگر ابداعاتم سنتورهای دو طرفه است که در دو طرف ساز سیم و خرک وجود دارد و یک سمت را می توان یک کوک کرد و سمت دیگر را کوک دیگر.و کل ساز بر روی پایه ای چوبی قرار می گیرد و میله ای که در عرض ساز قرار دارد آن را به پایه متصل می کند. با باز کردن پیچ میله می توان سوی ساز را برگرداند و از طرف دیگر آن استفاده کرد. 

سنتور های بیسکویتی هم از دیگر ساخته های من است که در آن ضخامت ساز کاهش می یابد و با تغییراتی که داده ام طنین صدا زیبا تر و ساز سبک تر شده است.سنتور های کروماتیک هم از دیگر ابتکاراتم است که در آن علاوه بر خرک های موجود 9 خرک اضافه می شود و تا 15 خرک هم می توان آن را ارتقا داد. 

بر روی سنتور کروماتیک نت هایی را داریم که بر روی سنتور معمولی نیست و می توان بر روی ساز بدون تغییر دادن کوک دستگاه های مختلف را نواخت.سنتور های فا کوک ، می کوک ، سنتور باس و تغییر در ابعاد آن ها از دیگر ابتکاراتم است.سنتور باس سنتوری است که یک اکتاو از سنتور سل کوک بم تر است و می تواند 9 خرک داشته باشد و تقریبا ابعادی دو برابر سنتور سل کوک دارد و اخیرا با تغییر ضخامت ، آن را کوچک تر ساخته ام.سنتور های سبک ورزنده را احیا کرده ام و سنتور های 12 ، 11 ،10 و 9 خرک می سازم. لطفا در مورد شکل مضراب و تکامل فرم آن توضییح دهید. 
مضراب در قدیم به شکل دو خنجر فلزی بوده است و رفته رفته بصورت دو چوب که شبیه خنجر است تبدیل شد. مضراب در قرن اخیر با ابتکار ارامنه به شکل کلید سل شکسته در آمده است. شکل و وزن مضراب به فیزیک دست نوازنده ها وابسته است. اما اغلب مضراب ها از چوب گردو، ششماد، گلابی درست می شود و بهترین همان چوب گردو است. وزن آن معمولا در حدود 3 تا 3.5 گرم است و اگر وزن مضراب از 3.5 گرم بیشتر باشد امکان تقه کردن وجود دارد و اگر هم وزنش از 3 گرم کمتر باشد از حجم صدا کاسته می شود. البته اخیرا تلاش کرده ام تا به جای چوب از مواد کربن دار جدید برای ساخت مضراب استفاده کنم، چرا که هم ارزان تر خواهد شد و استحکام بیشتری خواهد داشت و نمی شکند و خاصیتش شبیه به چوب است.

نکاتی در مورد نگهداری سنتور

سنتور يکي از سازهاي اصيل ايراني است که ساخت آن را به فيلسوف عـاليقـدر  و موسيقيدان بزرگ قرن چهارم، ابونصرفارابي نسبت داده اند . از طرفي ديگر، شواهد و علائم بجاي مانده از نقاشي ها و حکاکي هاي  موجود از دوره هاي  آشوري و  بابلي، تصوير هايي را نشان مي دهد که در آن افراد ، آلاتي  ذوزنقه  شکل  شبيه سنتور را که به وسيله طناب يا نخي که بدان متصل بوداز  گردن آويخته و با آن مي نواختند. اين ساز خوش صدا و قديمي در اکثر کشورهاي دنيا نيز استفاده مي شود . جاذبه صداي سنتور فوق العاده است و هـر شنونده ايي را تحت تأثير قرار مي دهد . سنتور بر خلاف شکل ساده داراي ساختمان پر رمز و راز و پيچيده ايي است . سادگي شکل سنتور باعث شده تا افراد زيادي به ساختن آن روي بياورند. در اين بين شخصي مي تواند موفق باشد و به صداي واقعي سنتور دست پيدا کند که به تاريخچه سنتور سازي توجه داشته باشد و از تجربه ها و ريشه هاي تاريخي آن استـفاده کند.

اجزا و سازمان کلي سنتور در شکل فوق نشان داده شده است

1- کلافسوراخ موجود در پايين کلاف براي انتقال صدا به بيرون و تسهيل حمل و نقل ايجاد مي شود     2- گوشي سنتور  3- سيم گير  4- صفحه روي سنتور  5- گل سنتور  گلهاي روي صفحه سنتور علاوه بر زيبايي سنتور ، جهت انتقال صدا به داخل بدنه و ايجاد رزونانس تعـبيه شده اند 6- شيطانک   دو قطعه چوب که در سمت راست و چپ صفحه سنتور نصب مي شوند 7- مفتول سيمي روي شطانک مفتول فلزي به ضخامت 5/1 ميلي متر که بر روي شيطانک ها قرار مي گيرد و سيم ها در دو انتهاي صفحه با عـبوراز آنها به سيم گير ها و گوشي ها ختم مي  شوند8- خـرک 9- مفتول سيمي روي خرک  10- سيم هاي زرد 11- سيم هاي سفيد 12- سيم هاي سفيد پشت خرک  13- سيم هاي زرد پشت خرک سيم هاي فوق قابل نواختن نمي باشند